راه های انتقال هاری

تعریف گزش

اجیاد هر یک از شرایط زیر حیوان گزیدگی تلقی می شود 1) گاهی حیوان گزیدگی در اثر دندان حیوان ایجاد شود ودرواقع یک حیوان گزیدگی معمولا نتیجه پاره شدن پوست می باشد؛ اما گاهی 2) حیوان گزیدگی در اثر کوفتگی ناشی از فشار بیش از حد بافتها توسط دندان نیز ایجاد می شود.

انواع تماس

طبيعت مواجهه با بيماري و گستردگي آن تفاوت مي كند. در بيشتر مواجهه ها دو نوع از مواجهه (‌گزش و غيرگزش) بايد در نظر گرفته شود. خطرناك ترين و شايع ترين مواجهه هاري درمورد گزش پستانداران وحشي است. مواجهه با هاري هنگامي كه ويروس از بزاق يا ساير مواد بالقوه آلوده (‌براي مثال بافت عصبي) با زخم هاي باز و تازه يا سطوح مخاطي (مواجه غيرگزش) تماس مي يابد نيز امكان انتقال دارد. تماس غيرمستقيم و فعاليت هايی نظیر نگهداري يا جابه جايي حيوان،‌ تماس خون، ادرار، مدفوع و بزاق با پوست كاملاً سالم مواجهه محسوب نمي شود.
مواجهه با خفاش ارزيابي ويژه اي نياز دارد، چون خطر بزرگ تري متوجه انسان است به دليل آنکه گزش یا ضایعه کوچکی ایجاد می کند که از دید پنهان می ماند. انتقال انسان به انسان در موارد پيوند اعضا يا پیوند بافتها مشاهده شده است. پزشكان بايد با سيستم بهداشتی در تماس بوده و توانايي مشاوره و ارزيابي موارد خاص تماس را داشته باشند.

مواجهه با گزش

هرگونه نفوذ دندان در پوست گزش محسوب مي شود. همه گزش ها بدون توجه به محل يا وسعت، آسيب بالقوه خطرناك است. خطر انتقال از نظر گونه ی حيواني كه گزش را ايجاد كرده، محل گزش و شدت زخم متفاوت است. گرچه خطر انتقال هاري با شدت زخم افزايش مي يابد، اما خطر انتقال مي تواند با حيواناتي مثل خفاش كه آسيب هاي كوچكي در مقايسه با آسيب هاي بزرگی که گوشتخواران وارد مي كنند افزايش يابد.

مواجهه بدون گزش

مواجهه بدون گزش با حيوانات به ندرت هاري ايجاد مي كند. ولی به دلیل گزارشات بيماري از تماس هاي بدون گزش لازم است كه اينگونه تماس ها نيز بررسي و پروفيلاكسي پس از تماس انجام شود. در انواع مواجهه بدون گزش، بيشترين خطر مربوط به پيوند قرنيه و سپس سایر اعضا و عروق از فرد بيماري است كه در اثر هاري مرده و افرادي كه در مواجهه با ميزان زياد ويروس از راه تنفسي بوده اند، مي باشند.
دو مورد هاري با احتمال مواجهه با ذرات تنفسي در آزمايشگاه ها و دو مورد هاري با مواجهه در غارهايي كه خفاش وجود داشته است ( تاداريدا، در جنوب غرب برزيل) رخ داده است.
به هر حال راه هاي ديگري براي انتقال شناخته شده نيست. بروز انتقال هاری از طریق ذرات هوا تقريباً 25 سال است مشاهده نشده است که احتمالاً به دلیل افزايش آگاهي خطر انتقال هاری از طریق هوا و انجام اقدامات كنترلي مناسب می باشد.
آلودگي زخم هاي باز يا ساييدگي (شامل خراش) يا آلودگي سطوح مخاطي با بزاق يا ديگر مواد عفوني (به عنوان مثال بافت عصبي) از حيوان هار نيز مواجهه بدون گزش محسوب مي شود.
ويروس هاري به وسيله ی خشك كردن و ‌اشعه ی اولتراويوله و ساير عوامل غيرفعال مي شود و مقاومتي در محيط ندارد. عموماً اگر مواد مشكوك خشك است غيرآلوده به ويروس در نظر گرفته مي شود. در صورتی که ‌بزاق يا ساير مواد بالقوه عفوني با پوست بريده شده يا سطوح مخاطي تماس پيدا كرده باشد.

مواجهه انسان به انسان

انتقال انسان به انسان مي تواند به همان طريق كه از حيوان به انسان منتقل مي شود انجام گيرد (‌براي مثال، وقتي ويروس با پوست بريده يا مخاط تماس مي يابد يا تماس مخاط با بزاق يا ساير بافت هاي آلوده مثل بافت عصبي).
انتقال از طريق بافت ها و اعضاء پيوندي در 16 نفر گزارش شده است (8 مورد پيوند قرنيه، 7 مورد سایر بافت ها و يك مورد بافت عروقي). همه اهداكنندگان به دلیل ابتلا به هاری فوت كرده اند. 16 مورد در 5 كشور اتفاق افتاده است، در آمريكا، 5 مورد شامل يك مورد پيوند قرنيه ،‌سه مورد بافت سخت و يك مورد پيوند عروق گزارش شده است. در آلمان 4 مورد، تايلند 2 مورد، هند 2 مورد، ايران 2 مورد (به دلیل پیوند قرنیه) و فرانسه يك مورد ثبت گردیده است. هيچ شواهد آزمايشگاهي مبنی بر انتقال هاري از انسان به انسان به جز پيوند عضو وجود ندارد. دو مورد انتقال انسان به انسان در اتیوپی گزارش شده است ولی اينكه هاري دليل مرگ باشد توسط آزمايش تشخيصي ثابت نشده است. به هر حال توصیه می شود به دلیل شدت بیماری هاری، در هنگام مواجهه با این بیماران، احتیاطات همه جانبه رعایت و وسایل حفاظت شخصی به طور کامل استفاده شود.
«در حال حاضر مراقبین بيمار هار که از وسایل حفاظت شخصی به طور کامل استفاده کرده اند، نياز به دريافت پروفيلاكسي پس از مواجهه ندارند، مگر اينكه ثابت شود مورد گزش قرار گرفته اند يا تماس مستقيم با بافت های آلوده یا مخاطي وجود داشته يا پوست غيرسالم با بزاق آلوده يا بافت عصبي تماس پيدا كرده باشد.»
رعایت دستورالعمل استاندارد كنترل عفونت بيمارستاني نياز به پروفيلاكسي پس از مواجهه را به حداقل مي-رساند. همه كاركنان بايد مجهز به ماسك، عينك، ‌دستكش وي‍ژه در هنگام تماس با بیمار هار بخصوص انتوباسيون و ساكشن كردن بيمار باشند.

راه های انتقال ویروس هاری

1. معمول ترین راه های انتقال بیماری

اصلی ترین و رایج ترین روش انتقال و مواجهه با ویروس مولد بیماری هاری، گزیده شدن توسط حیوان هار می باشد. وجود مقادیر بالایی از ویروس در بزاق حیوان هار، متهاجم شدن حیوان هار هر دو باعث شده است که گزش توسط حیوان هار اصلی ترین روش انتقال ویروس به سایر حیوانات و انسان گردد. مهمترین روش انتقال بیماری هاری به انسان نیز حیوان گزیدگی می باشد. حیوان گزیدگی شامل گزش، خراش و به طور کلی هر نوع جراحتی که باعث انتقال ویروس (اغلب از بزاق حیوان هار) به بدن فرد سالم شود، می باشد. تنفس آیروسل های حاوی ویروس هاری از روش های بالقوه انتقال هاری بدون گزش حیوان هار می باشد. این روش ابتلا می تواند برای محقیقینی که در آزمایشگاه های تحقیقاتی هاری مشغول به کار با این ویروس هستند مشکل آفرین باشد.

2. مداخلات پزشکی و خطر انتقال ویروس هاری

هرچند انتقال انسان به انسان ویروس هاری ضمن درمان ودر بیمارستان بسیار به ندرت گزارش شده است ولی این روش انتقال مستند می باشد. موارد معدودی از انتقال هاری ضمن پیوند بافت به انسان از فردی که به دلایل نامعلوم جان باخته است و از اعضا و بافت آنها به دگران پیوند زده شده است، گزارش شده است. در سال ۲۰۰۴ ، هاری در یک دهنده بافت در امریکا شناسایی نگردید و اعضا و بافت اهدایی این فرد باعث مرگ ۴ نفر گیرنده پیوند گردید. مشابه این اتفاق در سال ۲۰۰۵ در آلمان و در سال ۱۹۹۶ در ایران بدنبال پیوند قرنیه گزارش شده است.

منابع

1. Rabies. http://www.cdc.gov/rabies/
2. Rabies. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs099/en/